ROZWÓJ MOWY DZIECKA 

 

Mowa odgrywa ważną rolę w kontaktach społecznych człowieka z innymi ludźmi. Kontakty te są możliwe dzięki umiejętności mówienia, czyli przekazywania myśli i rozumienia tekstów słownych. Przyswojenie przez dziecko mowy jest jednym z najważniejszych a zarazem najbardziej zdumiewających osiągnięć rozwojowych.

Szczególne znaczenie w rozwoju mowy przypada na okres pierwszych pięciu-sześciu lat życia. Wówczas to pojawiają się zmiany prowadzące do osiągnięcia umiejętności posługiwania się mową.

W rozwoju mowy L. Kaczmarek  wyodrębnia cztery okresy:

1. Okres melodii (od urodzenia do pierwszego roku życia)

2. Okres wyrazu (od pierwszego do drugiego roku życia)

3. Okres zdania

4. Okres swoistej mowy dziecięcej.

 

Wyżej wymieniony autor zwraca szczególną uwagę na niezmiernie ważny w rozwoju dziecka okres prenatalny (przygotowawczy), w którym rozwijają się narządy mowy, a także ośrodki odbiorcze.

Z chwilą narodzin dziecko wydaje dźwięki, przy pomocy których wyraża swoje potrzeby. „Ten niewerbalny sposób porozumiewania się stanowi ważny etap rozwoju zdolności komunikowania się”. Pod koniec drugiego miesiąca życia pojawiają się odgłosy, przypominające mowę.

Nowe dźwięki – czyli pierwsze spółgłoski można usłyszeć pod koniec czwartego miesiąca.

Około 6 miesiąca życia dziecko zaczyna świadomie bawić się dźwiękami przez siebie wydawanymi, co nazywane jest gaworzeniem. Rozumienie wypowiedzi zabarwionych emocjonalnie pojawia się u dziecka w ósmym miesiącu życia. W tym czasie obserwujemy również naśladowanie, powtarzanie oraz samodzielną wokalizację sylab.

U dziecka dziewięciomiesięcznego pojawia się gest wskazywania palcem kształtuje się pole wspólnej uwagi, które świadczy o gotowości dziecka do nauki języka.

Dziecko mające 12-miesięcy rozumie proste polecenia  i pytania, potrafi reagować  na imiona domowników, nazwy ulubionych pokarmów, przedmiotów i czynności. Samodzielnie wypowiada kilka wyrazów. Potrafi również wykonać polecenia np. daj misia, rozumie zakaz „nie wolno”.

Miedzy 1 a 2 rokiem życia następuje wielki postęp w rozwoju mowy. Wynika on przede wszystkim   z poszerzenia  kręgu doświadczeń. Dzięki wzrastającej sprawności motorycznej  dziecko nie jest już skazane na bierny kontakt z otoczeniem, lecz samo organizuje sobie coraz bogatsze sytuacje…W ten sposób mowa staje się dla dziecka w coraz to większym stopniu-narzędziem myślenia, badania i  dociekania świata.

Drugi rok życia to czas, w którym zachodzą stabilne zmiany w systemie językowym dziecka. Obserwuje się liczne uproszczenia grup spółgłoskowych, upodobnienia lub odpodobnienia, metatezy, epentezy i substytucje. Pod koniec drugiego roku życia dzieci budują wypowiedzi dwuwyrazowe i rozumieją wypowiedzi dorosłych. Pojawiają się wszystkie samogłoski ustne i większość spółgłosek.

W trzecim roku życia dziecko buduje zdania pojedyncze  i złożone. Następuje stały wzrost słownictwa. W wymowie brakuje głosek dziąsłowych (sz, ż, cz, dż).  Mowę dziecka trzyletniego cechuje zmiękczanie głosek – s, c, z, dz. Rozwija się u dziecka zdolność narracji, dziecko potrafi opowiedzieć kilkoma zdaniami, co działo się w przedszkolu lub na wycieczce.

Czwarty rok życia jest okresem doskonalenia zdobytych umiejętności. Pojawiają się głoski dziąsłowe, jako pierwsze dziecko wymawia „sz” i „ż” a następnie „cz” i „dż”. Czterolatek powinien poprawnie wymawiać  już wszystkie dźwięki mowy, z wyjątkiem „r”. W tym wieku powinno ostatecznie zaniknąć charakterystyczne dla wcześniejszego etapu zmiękczanie głosek. Z literatury logopedycznej możemy dowiedzieć się, że jest to wiek pytań, czyli „intensywnego poznawania świata”. Wzrasta liczba pytań, która wystawia na próbę cierpliwość większości rodziców. Najczęściej pojawia się pytanie „dlaczego?”, które umożliwia dziecku dostrzeżenie zależności między wydarzeniami, zjawiskami itp. Od naszych odpowiedzi zależy ile dziecko będzie wiedziało o świecie i czy potrafimy rozbudzić w nim naturalną ciekawość.

Czas, w którym następuje ostateczne kształtowanie się systemu językowego przypada na piąty i szósty roku życia. W mowie dziecka może brakować tylko głoski „r”, która powinna pojawić się w piątym roku życia. Należy pamiętać, że dziecko musi poprawnie wypowiadać wszystkie dźwięki języka ojczystego przed rozpoczęciem nauki w szkole, aby uniknąć- spowodowanych błędną wymową – trudności w czytaniu i pisaniu.

Opracowanie zagadnienia na podstawie książki prof. J. Cieszyńskiej i M. Korendo: „Wczesna interwencja terapeutyczna”.

                     

                                                                      

PROŚBY DZIECKA DO MAMY I TATY!!!

• Proszę Cię mów do mnie już od najmłodszych miesięcy mojego życia. Opowiadaj mi  jak najwięcej, bo chce Cię słucać. Jestem taki ciekawy świata. Twojego głosu nie zastąpi mi  żaden telewizor  czy komputer.

• Rozmawiaj ze mną. Wiem, że jestem czasem męczący –zadając wciąż te same pytania, ale obok jest tyle ciekawych rzeczy a tylko Ty znasz odpowiedź.

• Uczmy się razem krótkich wierszyków, rymowanek i piosenek.

• Mów do mnie poprawnie i wyraźnie, pełnymi zdaniami, nie spieszczaj – jestem już  duży i chcę się nauczyć  mówić poprawnie, nawet jeśli nie wszystko rozumiem i nie wymawiam pewnych głosek.

• Pamiętaj, że jestem już przedszkolakiem, więc nie podawaj mi butelki  ze smoczkiem i smoczka.

• Podawaj mi twarde pokarmy do gryzienia i przeżuwania (marchewka, skórka od chleba, jabłko), mam już dawno ząbki  i umiem się nimi posługiwać, więc nie musisz mi kroić kromki chleba na drobne kawałeczki.

• Nie pozwól mi na ssanie kciuka.

• Zwracaj mi uwagę kiedy moje zachowanie jest niewłaściwe, będę się opierał i buntował – jestem przecież dzieckiem, ale to Ty jesteś dorosły i powinieneś być mądrzejszy.

• Bez względu na wszystko pamiętaj że Cię bardzo kocham i liczę, że obdarujesz mnie mądrą miłości.

                                                                                           

opracowała Agnieszka Konsek